ایل کلهر یکی از کهن ترین ایلهای ایران

ایل کَلهُر یکی از بزرگنرین و کهن ترین ایل های ایران است. زبان ایل کلهر کُردی با گویش کلهری است که خود به لهجه‌هایی تقسیم می‌ شود. سکونت گاه آنان در غرب ایران ، در استان کرمانشاه در شهرستان‌ های گیلان غرب، اسلام آباد غرب، بخشی از شهر کرمانشاه، سرپل ذهاب، قصر شیرین در استان ایلام شهرستان ایوان‌ غرب، بخشی از شهرستان‌ های چرداول و سیروان می‌ باشد و از طرف مغرب به خاک کردستان عراق شهر های مندلی و خانقین می باشد. مسکن اولیهٔ ایل کلهر همراه با گوران بزرگ در نواحی دامنه‌های شاهو قلعهٔ پلنگان و دیگر نواحی این منطقه حضور داشته‌اند و در کردستان عراق نیز به طور سنتی در اطراف شهر زور خانقین کلار و دیگر نواحی گرمسیری جنوب کردستان عراق حضور داشته‌اند سپس طی یک سری حوادث و اتفاقات به جنوبشاهراه کرمانشاه - خانقین نقل مکان کرده و ساکن شده‌ اند و مرکز اصلی ایل امروز در این جا می‌ باشد ولی طوایف کلهر امروزه در تمام کردستان ایران و عراق به طور پراکنده و گاه متمرکز در تمام شهرهای کُردنشین ایران و عراق از جمله سقز، بوکان، مهاباد، ارومیه، ماکو، سنندج، ایلام، مهران و در عراق در سلیمانیه، کرکوک، کلار، حلبچه، نواحی گرمیان زندگی می‌کنند. اکنون قسمت اعظم ایل در استان کرماشاه ساکن است. ایل کلهر بزرگترین ایل کُرد و دومین ایل بزرگ ایران

کتب قدیمی و سفرنامه‌های جهانگردان و روایتهای سنتی رایج در میان ایل کلهر این مدعا را به اثبات می‌رساند که، ایل کلهر در غرب ایران از جایگاه کهن و اصیلی برخوردار بوده‌ است این قوم زمانی بر سرزمین بابل و روزگاری نیز بر بغداد مقر خلافت عباسیان و با نام سرزمین کلهرستان حاکمیت داشته‌ اند. کلهرستان نام حکومتی است که کلهرها مقارن با حکومتهای صفویه و عثمانی و پس از تسخیر بغداد و تسلط بر بخشی از کردستان، لرستان و سپس تمامی عراق عرب و به فرماندهی ذوالفقارخان کلهر ایجاد نمودند و نام آن را کلهرستان نهاده و به مدت ۱۵ سال ادامه داشت و در این مدت در تمامی نواحی مذکور به نام حکومت کلهر � ذوالفقارخان کلهر � خطبه خوانده و سکه زده شد. ایل کلهر بزرگترین ایل کُرد و دومین ایل بزرگ ایران

گودرزی در کتاب ایل کلهر در دوره مشروطیت چنین آورده‌ است: در علت نامگذاری این ایل اصیل با نام کلهر، باید در ساخت، ریشه و معنی آن دقیق شد لفظ کلهر با فتح کاف و ضم هاء از دو بخش �کل�و�هور� یا �هُر� تشکیل شده‌ است.  کَل به معنای آهوی کوهی نر می‌ باشد و از خصوصیات آهوی کوهستان، همانا شجاعت و جنگندگی و جست وخیز فراوان آن است. قسمت دوم کلمه هور یا هُر می‌ باشد که در واژه نامه‌ ها به معنای خورشید وآفتاب آمده‌ است. ایل کلهر بزرگترین ایل کُرد و دومین ایل بزرگ ایران

در باره دین و آئین کلهرها اگر به گذشته بر گردیم آنها نیز چون دیگر جمعیت‌های کرد در پیشینه ی دینی خود باورهایی چون میترائیسم، زرتشتی، یهود و مسیحیت را تجربه کرده، اما این که کی مسلمان شده‌اند به درستی معلوم نیست . یکی از دلایلی را که می‌توان برای تازه مسلمان شدن کلهرها در نظر گرفت؛ عدم وجود مساجدی با قدمت مساجد در دیگر مناطق کردستان است، مانند پاوه و ... که قدمت آنها تقریبا به اوائل اسلام بر می‌گردد . اما در این منطقه هیچ مسجدی وجود ندارد که قدمت آن به بیش از ۵۰ سال برسد، الی در کرمانشاه آن هم به واسطه مرکزیت و اهمیتی است که در سده‌ های دهم و یازدهم خورشیدی به خود دیده‌ است . و این به کلی نمایان می‌سازد که این مردم به تازگی مسلمان شده و پیش از آن بر سر یکی از ادیان و یا آئین‌ های پیش از اسلام همچنان باقی بوده و دین خود را با وجود حمله ی اعراب حفظ کرده‌ اند. ایل کلهر بزرگترین ایل کُرد و دومین ایل بزرگ ایران

از هنرمندان نامی ایل کلهر می توان از  میرزا محمدرضا کلهر و کیهان کلهر نام برد. ایل کلهر همانطوری که امروزه هست، در گذشته نیز زادگاه بسیاری از دانشمندان و هنرمندان غرب ایران بوده‌ است. در گذشته‌ های دور فرهاد کوهکن  را از خود دانسته‌ اند. چنانکه صاحب شرفنامه می‌ نویسد: نهنگ دریای محنت و پلنگ کوهسار مشقت، فرهاد که در زمان خسرو پرویز ظهور کرده از طایفه کلهر است این سخن روایت سینه به سینه آگاهان ایل را که جوانان کلهر بر قله‌های زاگرس آتش‌افروز جشنهای باستانی و حامل تندیس‌های هنری و مذهبی بر صخره‌ های سخت‌ گذر بوده‌ اند را قوت می‌ بخشد.

 

 ایل کلهر بزرگترین ایل کُرد و دومین ایل بزرگ ایرانتصویری از سردیس میرزا محمدرضا کلهر در عمارت آصف وزیری سنندج

 

�هَناسَه� نامی زیبا برای نمایشگاهی فاخر از هنرمند صاحب سبک هیوا پاشایی است که از  9 تا 14 تیرماه 1391 با موضوع "کُرد کلهر" در تهران برگزار شد. سالن اصلی نمایشگاه با نوایی از موسیقی کردی و تابلوهایی در اندازه های بزرگ و زیبا از زنان و مردان کُرد کلهُر آراسته در جامه های سنتی که در قالبی نو به جلوه درآمده اند فضایی کاملا پست مدرن دارد. این نمایشگاه تلاش داشت مردمی را معرفی کند که علی رغم پیشینه ی طولانی و تأثیر گذار در تاریخ ایران هم چنان ناشناخته باقی مانده اند. کلهر خود را از اصیل ترین اقوام ایرانی و بازماندگان تمدن بزرگ �مـاد� که نخستین امپراطوری ایران را حدود سه هزار سال پیش می داند.